Ασκήσεις ενσυνειδητότητας και αναπνοής για μικρούς και μεγάλους ανθρώπους

Τι ειναι η ενσυνειδητότητα;

Ενσυνειδητότητα είναι η στοχευμένη συγκέντρωση σε αυτό που νιώθουμε και βιώνουμε στο παρόν, χωρίς να το κρίνουμε. Συχνά παρερμηνεύουμε την ενσυνειδητότητα με την χαλάρωση. Η πρακτική της ενσυνειδητότητας δεν έχει ως σκοπό την άμεση χαλάρωση αλλά μπορεί να συμβάλει έμμεσα και μακροπρόθεσμα σε αυτή.Σκοπός της ενσυνειδητότητας είναι να αντιληφθούμε και να αναγνωρίσουμε τί βιώνουμε στην παρούσα στιγμή. Για παράδειγμα, εξασκούμε την ενσυνειδητότητάς μας όταν:

Προσδιορίζουμε σε ποιο σημείο του σώματός μας νιώθουμε ένα αρνητικό συναίσθημα (πχ θυμό)

Πλένουμε τα πιάτα και επικεντρωνόμαστε στον ήχο του νερού, τη θερμοκρασία του στο χέρι μας, την υφή της σαπουνάδας κλπ

Πρόκειται μόνο για διαλογισμό ή πνευματικότητα;

Υπάρχει μια ακόμη σύγχυση, αυτή μεταξύ της ενσυνειδητότητας και του διαλογισμού. Ο διαλογισμός αποτελεί τεχνική κατάκτησης της ενσυνειδητότητας. Η ενσυνειδητότητα είναι γενικότερη ποιότητα και τρόπος ζωής.Αν και οι ρίζες της χάνονται στα βάθη των αιώνων, σε πνευματικές διδασκαλίες όπως ο Ινδουισμός, ο Βουδισμός κ.α., πλέον χρησιμοποιείται κλινικά και “κοσμικά”.Για παράδειγμα, η MBCT (Mindfulness-based Cognitive Therapy) αποτελεί ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που σχεδιάστηκε για άτομα με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή και συνδυάζει τεχνικές mindfulness με στοιχεία από τη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία.

Υπαρχει θεωρητική βάση;

Ναι! Αν και οι επιστημονικές έρευνες πάνω στην ενσυνειδητότητα είναι σχετικά πρόσφατες και γι’ αυτό όχι πολλές σε αριθμό, έχουν ήδη δώσει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα.Για παράδειγμα η νευροεπιστήμονας Gaelle Desbordes του Harvard Medical School διεξήγαγε έρευνα χρησιμοποιώντας μαγνητικό τομογράφο σε άτομα που έκαναν διαλογισμό επί 2 μήνες και διαπίστωσε αλλαγές στην εγκεφαλική τους λειτουργία καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και όχι μόνο όταν διαλογίζονταν. Συγκεκριμένα η απεικόνιση έδειξε πως η αμυγδαλή (το κέντρο της συναισθηματικής αντίδρασης) ηρέμησε ενώ ο ιππόκαμπος (που βοηθά στη ρύθμιση ης αμυγδαλής) έγινε πιο ενεργός.Η Amishi P. Jha, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο παν/μιο του Miami και ερευνήτρια της ενσυνειδητότητας μας λέει ότι η πρακτική της ενσυνειδητότητας συμβάλλει στην φλοιική σκλήρυνση (cortical thickening) του εγκεφάλου, δηλαδή τον βοηθά να παραμένει υγιής και νέος. Αυτό οφείλεται στην νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, δηλαδή την ικανότητά του να προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα.

Συχνά οι πρακτικές για ανάπτυξη της ενσυνειδητότητας χρησιμοποιούν την αναπνοή ως μέσο συγκέντρωσης και προσοχής. Θεωρείς ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να δουλευτεί με παιδιά;

Η εστίαση στην αναπνοή αποτελεί μια θεμελιώδη πρακτική ενσυνειδητότητας. Είναι μια άγκυρα στο παρόν. Τα παιδιά μπορούν κάλλιστα να εξασκηθούν σε τεχνικές αναπνοής, ειδικά όταν είναι σχεδιασμένες με ευφάνταστο τρόπο. Όπως και οι ενήλικες, μπορούν να καταφεύγουν σε αυτές όταν βρίσκονται σε καταστάσεις άγχους, έντονων συναισθημάτων ή ακόμα και αν απλά θέλουν να συγκεντρωθούν στο παρόν.

Σε τι και πως βοηθάει η ενσυνειδητότητα;Η ενσυνειδητότητα δεν είναι ένα μαγικό εργαλείο που μας δίνει αποτελέσματα από την πρώτη μέρα εφαρμογής. Είναι “γυμναστική του εγκεφάλου’’ και όπως κάθε γυμναστική θέλει συχνότητα και συνέπεια (ακόμα κι αν αυτή είναι 1 λεπτό την ημέρα!). Επίσης πρέπει ο κάθε ασκούμενος να ανακαλύψει τις τεχνικές που του ταιριάζουν.

Τα άμεσα και έμμεσα οφέλη της ενσυνειδητότητας είναι αμέτρητα. Τα παιδιά που εξασκούν την ενσυνειδητότητά τους κατακτούν μια γενικότερη ψυχική και νοητική ευημερία και εφόδια που θα τους χρειαστούν στην ενήλικη ζωή τους. Τα βασικά είναι:

Επιτελικές λειτουργίες (executive functions) : έλεγχος σκέψης, αυτορρύθμιση, ενίσχυση της ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και της ικανότητας συγκέντρωσης, αξιοποίηση προηγούμενων γνώσεων με πιο δημιουργικό τρόπο, βελτίωση λειτουργικής μνήμης
Ψυχικές λειτουργίες : αυτεπίγνωση, ενσυναισθηση, βελτιωση ύπνου, μείωση άγχους, αυτοπεποίθηση, ψυχική ανθεκτικότητα.

Οι ασκήσεις mindfulness συστήνονται και για παιδιά με ΔΕΠΥ ή παιδιά με αγχώδεις διαταραχές.

Τα παραπάνω συμπεράσματα έχουν προκύψει από μελέτες κατά τις οποίες παρατηρήθηκαν παιδιά τα οποία παρακολούθησαν προγράμματα ενσυνειδητότητας ή παρεμβάσεις ενσυνειδητότητας (mindfulness interventions) στο σχολικό τους περιβάλλον. Μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει μελέτες με απεικόνιση παιδικών εγκεφάλων ωστόσο δεν έχουμε λόγο να πιστεύουμε ότι τα αποτελέσματα θα είναι διαφορετικά από αυτά των ενηλίκων.

Ευχαριστώ για τις απαντήσεις τη Ρηνέτα Κύρογλου, Certified Children’s Mindfulness & Meditation Instructor, μέλος του International Mindfulness and Meditation Alliance (IMMA).
Σελίδα Facebook: Maths and Mindfulness – Holistic Education.